Komunikacja jest fundamentem ludzkiego doświadczenia – pozwala nam wyrażać myśli, uczucia i potrzeby. Jednak nie wszyscy mają możliwość komunikowania się w tradycyjny sposób. Dla osób z trudnościami w porozumiewaniu się, świat pełen słów może wydawać się miejscem pełnym barier. W tym kontekście, komunikacja alternatywna i wspomagająca (AAC) staje się promieniem światła, otwierającym drzwi do świata, w którym każdy ma głos.
W artykule tym zgłębimy tajniki AAC, odkrywając, jak te metody przekraczają granice tradycyjnej komunikacji. Umożliwiając osobom z różnorodnymi wyzwaniami komunikacyjnymi pełniejsze i bardziej samodzielne życie. Przyjrzymy się, dla kogo AAC jest alternatywą, a dla kogo wsparciem oraz jakie korzyści niesie ze sobą jej stosowanie.
Czym jest AAC?
AAC to ogół metod stosowanych do wspierania komunikacji osób z trudnościami w porozumiewaniu się. Rozwijając skrót AAC, przyglądamy się dwóm kluczowym słowom: „alternatywna” oznacza zastępowanie mowy, gdy jest ona nieobecna lub niezrozumiała. Natomiast „wspomagająca” odnosi się do metod i narzędzi ułatwiających i wzmocnienia komunikacji, gdy mowa jest ograniczona. Wspólnym celem tych dwóch aspektów jest umożliwienie efektywnego porozumiewanie się osobom ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi.
Dla kogo alternatywa? Dla kogo wsparcie?
Wspomagająca rola AAC może być realizowana, gdy mowa występuje, lecz jest ograniczona lub zaburzona. Z kolei AAC stanowi alternatywę dla osób u których mowa nie pojawiła się lub zaniknęła.
Komunikacja alternatywna i wspomagająca (AAC) znajduje swoje zastosowanie w szerokim spektrum przypadków, szczególnie u dzieci z różnymi wyzwaniami komunikacyjnymi. Wśród nich są dzieci z afazją motoryczną, które mimo posiadania zdolności intelektualnych do komunikacji, napotykają trudności w artykulacji słów z powodu zaburzeń w koordynacji mięśniowej. Dla nich AAC może być kluczowym narzędziem umożliwiającym wyrażanie myśli i uczuć.
Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu również korzystają z AAC. Często mają one trudności z komunikacją werbalną i niewerbalną, co może prowadzić do frustracji i izolacji. AAC oferuje im alternatywne środki wyrażania się, które mogą obejmować obrazy, gesty, a nawet urządzenia elektroniczne, pomagając im lepiej zrozumieć otaczający świat i wyrażać własne potrzeby.
Podobnie, dzieci z upośledzeniem umysłowym mogą znaleźć w AAC sposób na przełamanie barier komunikacyjnych. Dzięki dostosowanym do ich możliwości systemom komunikacyjnym, mogą one lepiej interakcjonować z otoczeniem, co jest kluczowe dla ich rozwoju i integracji.
W przypadku dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, gdzie zarówno mowa, jak i kontrola ruchów mogą być ograniczone, AAC staje się nieocenionym narzędziem umożliwiającym komunikację.
W każdym z tych przypadków, AAC nie jest jedynie metodą komunikacji, ale narzędziem otwierającym drzwi do świata, w którym każde dziecko. Niezależnie od swoich wyzwań, może znaleźć sposób na wyrażenie siebie i nawiązywanie relacji z innymi.
Dlaczego stosujemy AAC?
AAC ma kluczowe znaczenie w przypadkach, gdy brak mowy werbalnej lub ograniczone możliwości komunikowania swoich potrzeb prowadzą do frustracji i wycofania. W niektórych sytuacjach, brak efektywnych środków komunikacji może nawet skutkować pojawieniem się zachowań agresywnych. Dzięki AAC, osoby niemówiące zyskują możliwość wyrażania swoich potrzeb, myśli i opinii, co jest niezbędne do nawiązywania i utrzymywania relacji z innymi.
Wspiera również budowanie tożsamości osoby niemówiącej. Daje jej narzędzia do wyrażania siebie, co jest kluczowe dla rozwoju poczucia własnej wartości i autonomii. Umożliwiając osobom niemówiącym aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. Przyczynia się do ich niezależności i daje poczucie wpływu na własne życie.
Wczesne podjęcie pracy nad rozwojem umiejętności komunikacyjnych jest bardzo ważne dla ogólnego funkcjonowania dziecka. Rozpoczęcie terapii w odpowiednim momencie rozwoju dziecka może znacząco wpłynąć na jego przyszłe możliwości komunikacyjne i społeczne. Dostosowanie metod i narzędzi AAC do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka pozwala na maksymalizację jego potencjału komunikacyjnego.
Jakie są rodzaje AAC?
Jak zostało już wspomniane we wcześniejszej treści artykułu AAC daje możliwość dostosowania systemu komunikacji do dziecka, dlatego też można wyróżnić kilka rodzajów metod, które można stosować pojedynczo lub połączyć tworząc tym samym system komunikacyjny.
Do najpowszechniejszych należą: gesty, piktogramy, System PECS, Makaton, program MÓWik. Komunikacja może odbywać się również za pomocą wzroku, poprzez ruchy gałek ocznych w kierunku preferowanej aktywności lub przy zastosowaniu przycisków Switch, które dają możliwość obsługi komputera czy też zasygnalizowania chęci wykonania danej czynności poprzez jego naciśnięcie.
Czasem proces dostosowania odpowiedniego narzędzia komunikacyjnego jest żmudny i długotrwały, jednak zawsze powinien uwzględniać potrzeby i kompetencje dziecka.
Włączenie rodziców i opiekunów w proces wyboru i stosowania metod AAC jest kluczowe, gdyż ich wsparcie i zaangażowanie są niezbędne dla efektywnego rozwoju umiejętności komunikacyjnych dziecka.
Czy AAC hamuje rozwój mowy?
Komunikacja alternatywna nie hamuje rozwoju mowy werbalnej. Przeciwnie stosowana jest równocześnie z mową, wzmacnia komunikaty słowne, nie zastępując ich. Terapia prowadzona jest przy maksymalnym wykorzystaniu możliwości werbalnych dziecka, jednocześnie stymulując je i rozwijając mowę werbalną. AAC rozwija intencję komunikacyjną, uświadamia użytkowników, że jego potrzeby mogą zostać zrealizowane. Dziecko przekazując światu swój komunikat za pomocą gestu/obrazka/ruchu ma poczucie sprawstwa i niezależności, do której każdy z nas dąży.
W jaki sposób wprowadzamy AAC?
Wprowadzając komunikację alternatywną należy stworzyć indywidualny kod komunikacyjny, dostosowany do kompetencji i potrzeb dziecka, wyodrębniony na podstawie dogłębnej diagnozy umiejętności komunikacyjnych dziecka. Niezwykle istotna jest relacja partnera komunikacyjnego z dzieckiem, tworzy ona pewnego rodzaju więź komunikacyjną pomiędzy uczestnikami komunikacji.
Jednak należy pamiętać, że AAC daje możliwość wyrażania swoich myśli komunikowania się, nie możemy dopuścić do sytuacji, w której dziecko w domu ma dostęp do swojego narzędzia komunikacji a np. w warunkach przedszkolnych/szkolnych jest tego pozbawione. Warunkiem prawidłowego rozwijania kompetencji komunikacyjnych jest posługiwanie się tym samym systemem przez wszystkie osoby mające kontakt z dzieckiem w różnych środowiskach.
Podsumowanie
W naszym artykule zgłębiliśmy świat komunikacji alternatywnej i wspomagającej (AAC), ukazując jej nieocenioną wartość dla osób z wyzwaniami komunikacyjnymi. AAC otwiera drzwi do świata, w którym każde dziecko ma możliwość wyrażenia siebie, niezależnie od ograniczeń.
Wprowadzenie komunikacji alternatywnej oraz praca nad rozwojem mowy wymaga intensywnej pracy. W naszym centrum terapii, zespół wykwalifikowanych logopedów i neurologopedów jest gotowy, aby wspierać i rozwijać umiejętności komunikacyjne z wykorzystaniem zajęć AAC. Zapraszamy również na turnusy terapeutyczne dla dzieci które stanowią doskonałą opcję dla dzieci z trudnościami w komunikowaniu się. Dzięki współpracy wielospecjalistycznego zespołu dziecko ma szansę na rozwijanie i nabywanie nowych umiejętności.